Związek miłosny to jedno z ważniejszych źródeł radości, spełnienia i satysfakcji w życiu. Nierzadko jednak para napotyka trudności, z którymi nie potrafi poradzić sobie sama i decyduje się na pomoc kompetentnej osoby z zewnątrz. Terapia par jest jednym ze skuteczniejszych sposobów przepracowania kryzysu w związku.
Na początku każdego związku zawsze jest romantycznie i obiecująco. Oczekiwanie na kolejne spotkanie, tęsknota, wzruszenia i uniesienia. Wyjątkowe chwile razem spełnianie. Brak większych zastrzeżeń do partnera / partnerki. Druga osoba wydaje się bez wad. Spełnia nasze najgłębsze tęsknoty. Jest to faza romantyczna, oparta przede wszystkim na mechanizmie idealizacji. Mamy poczucie, że z tą osobą już zawsze będzie nam dobrze. Życie pisze jednak inne scenariusze… Zwykle niepostrzeżenie, powoli, pojawiają się problemy, pierwsze konflikty, rozczarowania. Problemem jest nie to, że się pojawiają, ponieważ są nieuniknione, lecz raczej to, co para z nimi robi, na ile bierze za nie odpowiedzialność.
Dlaczego pojawiają się napięcia w parze?
Mit o tym, że w drugiej osobie znajdziemy doskonałe dopełnienie, wcześniej czy później musi być naruszony. Jeśli partnerzy nie mieszkają razem, nie zakładają rodziny, faza romantyczna będzie trwać dłużej, co nie znaczy, że będzie niezmącona. Z biegiem czasu związek przechodzi przez kolejne etapy a one oznaczają kolejne kryzysy. Kryzysy zaś oznaczają wyzwania, z którymi każda para radzi sobie lepiej lub gorzej. Przykładem kryzysu jest pojawienie się potomstwa. Następuje znaczne przekonfigurowanie zadań. Wymiar Ja – Ty zostaje nieodwracalnie zmieniony, pojawia się ktoś trzeci, kto wymaga uwagi i czasu. Partnerzy przestają wyglądać w swoich oczach tak doskonale. Na scenę wkraczają kolejne mechanizmy psychologiczne, coraz częściej partnerzy nieświadomie działają w oparciu o pierwotne wzorce z ich rodzin pochodzenia. Wikłają się coraz bardziej we wzajemnej projekcje, co daje początek mechanizmowi błędnego koła. Włącza się zasada realności co do tego, że pewne cudowne rzeczy się nie zdarzą. Partnerzy złoszczą się na siebie nawzajem za tę frustrację i pozbawienie nadziei. „Perfect match” nigdy nie nastąpi.
Kiedy terapia?
Partnerzy udają się do terapeuty wtedy, kiedy ich dotychczasowe sposoby radzenia sobie z konfliktem zawodzą. Czasami przychodzą (prawie) za późno. Od dawna nie pielęgnowali ich związku. Często także nagromadzone przez lata emocje są tak silne, że dotknięcie ich kończy się zbyt dużą eskalacją napięć i odreagowania. To jest zwykle destrukcyjne, ponieważ łatwo pogłębić wtedy zranienia. Dobrym wyznacznikiem, że nastąpił czas na terapię pary jest uświadomienie sobie, że bardziej siebie ranimy niż wspieramy oraz że kolejny raz nie udało się pokonać trudności własnymi siłami.
Na czym polega terapia par?
Terapia par to forma pomocy skierowana do osób przeżywających w swoim związku kryzys. Kryzys może pojawić się na różnych etapach związku i dotyczyć różnych sfer wspólnego życia: podziału obowiązków, wychowania dzieci, wartości, seksu, pieniędzy, wierności i zdrady, wspólnego spędzania czasu. Jak wspomniano, kryzys może nastąpić np. po urodzeniu dziecka, wraz ze zmianą statusu ekonomicznego związku, po opuszczeniu domu przez dzieci i wskutek wielu innych ważnych zdarzeń życiowych.
Wiele par odwraca się do siebie plecami, nie zmaga, nie konfrontuje, ale przejawia swoje emocje w sposób bierny. Poza kontaktem nie ma jednak rozwiązania konfliktu. Psychoterapia pary to rodzaj stanięcia naprzeciwko siebie, bliżej lub dalej, ale wobec siebie. Niekoniecznie w pozycji konfrontacyjnej, jak dwójka kowbojów, czasem bardziej pod kątem, aby zmniejszyć napięcie.
Terapia par to przede wszystkich praca partnerów nad ich komunikacją. Oznacza to, że podczas sesji terapii pary terapeuta nie będzie przede wszystkim badał nieświadomych procesów pojedynczej osoby, analizował jej motywów, przeszłości ani interpretował jej zachowań. Takie odsłonięcie jednego z partnerów byłoby dla niego zbyt niepokojące. Uwaga zatem jest sfokusowana na procesie interakcji partnerów oraz na uczeniu się nowych umiejętności komunikacji. Oznacza to także, że partnerzy muszą po drodze nauczyć się lepiej siebie nawzajem słuchać i rozumieć. Już samo poczucie, że partner nas rozumie, jest bardzo otwierające i ułatwia dalszą pracę. Partnerzy muszą nauczyć się nie tylko wyrażać precyzyjnie własne uczucia, znaczenia ale także rozwinąć umiejętność rozumienia stanów umysłowych partnera oraz dostrzec jakby z boku, jak działa związek.
Zadaniem terapeuty jest także wyjść poza stereotypowe myślenie, że ktoś jest winny, a ktoś na tym cierpi. Przyjmuje się w to miejsce założenie transakcyjne, czyli że obecny stan jest wynikiem szeregu wzajemnych, wcześniejszych interakcji, a ustalanie, co było najpierw, a co jest skutkiem, od kogo się zaczęło – nie przynosi rezultatu. Jedna osoba wpływa na drugą i na odwrót, a proces ten należy uważnie badać.
W zależności od metod pracy danego terapeuty, jest on mniej lub bardziej ingerujący w proces komunikacji partnerów. Niektórzy proponują ustrukturalizowane ćwiczenia, inni bardziej podążają za toczącym się, realnym procesem, wprowadzając drobne sugestie i modyfikacje. Niezależnie od metody terapii pary warto pamiętać, że terapeuta nie będzie rozjemcą, sędzią ani uzdrowicielem, lecz osobą spoza układu jego podstawowym zadaniem jest funkcja „katalizatora” komunikacji. Nie jest także ani zwolennikiem rozwodu, ani swatania pary.
Współczesna terapia par jest zaadresowana zarówno do małżeństw jak i związków nieformalnych, w tym również niezależnie od orientacji seksualnej, choć najczęściej w gabinecie psychoterapeuty pracującego z parami pojawiają się kobieta i mężczyzna.
Rodzaje terapii par i małżeństw
Do podejść najczęściej stosowanych należą:
- Systemowa terapia par
- Strategiczna terapia par (czyli systemowe rozwinięcie podejścia Ericksonowskiego)
Podejścia mniej popularne to:
- Psychoanalityczna terapia par
- Behawioralna i poznawczo-behawioralna terapia par
- Humanistyczna terapia par
Jak znaleźć właściwego terapeutę?
Najłatwiej znaleźć terapeutę par w dużych miastach Polski, a zwłaszcza w Poznaniu i Krakowie, gdyż tam znajdują się ośrodki szkolące w terapii systemowej, czyli terapii par oraz rodzin. Niestety często jednak do terapeuty par trzeba przebyć długą drogę niż do psychoterapeuty indywidualnego, ponieważ tych specjalistów jest po prostu znacznie mniej. Terapeuta par powinien legitymować się ważnych certyfikatem psychoterapeuty lub terapeuty par i rodzin. Oznacza to, że nie każdy psycholog może prowadzić terapię par. Optymalna terapia par prowadzona jest przez zespół terapeutów (najczęściej mężczyznę i kobietę), bowiem minimalizuje to obawy partnerów co do neutralności specjalisty. Staranny wybór takiego terapeuty jest bardzo ważny, ponieważ samo przybycie pary na terapię jest znaczącym sukcesem i warto uniknąć ewentualnego zniechęcenia poprzez nietrafny wybór specjalisty.
Mieszkańcy Poznania mogą skontaktować się z Wielkopolskim Towarzystwem Terapii Systemowej, które udzieli informacji o miejscach w Poznaniu, gdzie terapeuci – członkowie Towarzystwa – prowadzą terapię. Przykładem innej, profesjonalnej placówki w zakresie terapii par jest Polski Instytut Ericksonowski Filia Poznań. W ostatnim czasie ciekawą ofertę prowadzi poznański ośrodek psychoanalityczny OPMP i ośrodki współpracujące, opartą o model uznanego na świecie ośrodka Tavistock Relationships, kierowanego przez Stanleya Ruszczynskiego i Mary Morgan – psychoanalityków par z Londynu.
Czy terapia par na pewno pomoże?
Często tak, jednak nic nie daje gwarancji, bo para to nie tylko mechanizm, ale związek dwóch wolnych podmiotów, które mają moc burzyć i budować. Z doświadczenia psychoterapeutów wynika, że nastawienie pary do terapii bywa bardzo ambiwalentne, zarówno pary jako całości jak i każdej z osób. Najczęściej jedna osoba jest wyraźnie bardziej zmotywowana, niż druga. Zmiany w ekosystemie pary zachodzą szybciej i bardziej dramatycznie, niż w przypadku pacjenta psychoterapii indywidualnej; stąd często zmiana decyzji pary co do terapii, kończąca się przerwaniem terapii. Jeśli nie możliwe jest przebudowanie sposobu funkcjonowania pary, godne i z szacunkiem rozstanie także jest rodzajem sukcesu. Wcześniej warto podjąć próbę pracy zarówno nad sobą, jak i nad współtworzonym związkiem. Niekiedy, w przypadku osób głębiej zaburzonych osobowościowo, niezbędna może być psychoterapia indywidualna obu partnerów, zanim będzie możliwa efektywna terapia pary. Warto więc korzystać z pomocy profesjonalnej, jeśli para nie widzi dalszych możliwości w ramach własnych zasobów. Terapia par pomogła wielu związkom nauczyć się, jak pielęgnować więź i miłość.
